Στην αντιμετώπιση των εχθρών και των ασθενειών πολύ σημαντικό ρόλο παίζουν τα μέτρα πρόληψης.
Η πρόληψη εμφάνισης των παθογόνων μπορεί να επιτευχθεί με τους εξής τρόπους:
- Επιλογή εξ αρχής κατάλληλης θέσης για την εγκατάσταση του λαχανόκηπου (προσανατολισμός, γόνιμα εδάφη, κλπ).
- Κατάρτιση του κατάλληλου προγράμματος/πλάνου αμειψισποράς. Αυστηρή τήρηση των κύκλων αμειψισποράς.
- Καλή καλλιεργητική πρακτική στη διάρκεια της ανάπτυξης των μοσχευμάτων [καλός αερισμός, άπλετο φως, σωστή θερμοκρασία (όχι πολύ υψηλή), λογική πυκνότητα σποράς κλπ.).
- Ισορροπημένη λίπανση με όχι υπερβολικό άζωτο (λιγότερες προσβολές από έντομα – μύκητες – μικρότερη ευαισθησία).
- Αποφυγή της μετάδοσης μολυσμάτων, καταστροφή υπολειμμάτων της προηγούμενης καλλιέργειας, άμεση απομάκρυνση μολυσμένων φυτών
(ιδιαίτερα στις ιώσεις, με την υποψία μολύσματος άμεση αφαίρεση των ιωμένων φυτών).
- Επιλογή ειδών και ποικιλιών και προσαρμοσμένων στις τοπικές συνθήκες (πχ υπάρχουν ποικιλίες πιο ανθεκτικές σε συγκεκριμένους μύκητες).
- Τακτική και σχολαστική επιθεώρηση της καλλιέργειας, ώστε να διαπιστωθεί έγκαιρα το μολυσματικό δυναμικό ή οι εχθροί.
- Αραιή σπορά και καλός αερισμός των φυτών στα σπορεία για περιορισμό της υγρασίας.
- Υπολείμματα από προηγούμενες κηπευτικές καλλιέργειες που χρησιμοποιούνται ως συστατικά κόμποστ θα πρέπει πρώτα να έχουν ζυμωθεί καλά ώστε να μην αποτελέσουν εστίες ανάπτυξης παθογόνων.
- Χρήση υγιούς σπόρου ή πολλαπλασιαστικού υλικού.
- Φροντίδα σπόρου – Απολύμανση πριν την σπορά.
- Εντομοστεγανό δίχτυ στο σπορείο.
- Ριζοποτίσματα ή διαφυλλικοί ψεκασμοί με φυτικά έλαια, φύκια, κ.α. (ενίσχυση του φυτού)
- Ηλιοαπολύμανση για εδαφικές ασθένειες και εχθρούς εδάφους.
- Συγκαλλιέργεια με άλλα φυτά που δρουν απωθητικά για έντομα, νηματώδεις, μύκητες (πχ αρωματικά-φαρμακευτικά φυτά, κατηφέ, σκόρδο κ.α.).
- Καλή δομή του εδάφους, χωρίς δημιουργία κρούστας (σωστή προετοιμασία, επαναλαμβανόμενα σκαλίσματα, χούμος στο έδαφος κ.λπ.) για γρήγορη ανάπτυξη της καλλιέργειας.
Βιολογική καταπολέμηση: Στις θερμοκηπιακές καλλιέργειες των σταυρανθών ήδη εφαρμόζονται με επιτυχία προγράμματα βιολογικής καταπολέμησης. Πλέον, στην ελληνική αγορά υπάρχουν αρκετά σκευάσματα αρπακτικών τα οποία εξειδικεύονται σε συγκεκριμένους εχθρούς της καλλιέργειας, δίνοντας τη δυνατότητα της μείωσης των φυτοπροστατευτικών προϊόντων που θα χρησιμοποιηθούν.
Στις περιπτώσεις που τα προληπτικά μέτρα δεν επαρκούν θα πρέπει να γίνονται οι προβλεπόμενες επεμβάσεις φυτοπροστασίας, πάντοτε με την καθοδήγηση του ειδικού γεωπόνου και με εγκεκριμένα για την καλλιέργεια των σταυρανθών σκευάσματα.
Στον κανονισμό Ε.Ε. 889/08 , τα επιτρεπόμενα προϊόντα φυτοπροστασίας και οι προϋποθέσεις χρήσης τους περιγράφονται στο Παράρτημα ΙΙ. Τα προϊόντα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνον σε περιπτώσεις που η καλλιέργεια κινδυνεύει άμεσα και σύμφωνα με τις προϋποθέσεις που τίθενται.
Φυτοπροστατευτικά προιόντα στη βιολογική γεωργία
Κανονισμός Ε.Ε. 889/08 Παράρτημα ΙΙ.
Ι. Ουσίες φυτικής ή ζωικής προέλευσης : Αζαδιραχτίνη: λαμβάνεται από την Azadirachta indica , Κερί μελισσών, Ζελατίνη , Υδρολυόμενες πρωτεΐνες, Λεκιθίνη, Φυτικά έλαια (π.χ. έλαιο μέντας ή δυόσμου, έλαιο πεύκου κ.α.)
ΙΙ. Μικροοργανισμοί (βακτήρια, ιοί και μύκητες π.χ. Bacillus thuringiensis, Granulosis virus, κ.λπ) που χρησιμοποιούνται για το βιολογικό έλεγχο των επιβλαβών οργανισμών (Μόνο προϊόντα που δεν είναι γενετικά τροποποιημένα κατά την έννοια της οδηγίας 90/220ΕΟΚ του Συμβουλίου): Εντομοπαθογόνα βακτήρια (π.χ. Bacillus thuringiensis), μύκητες & ιοί
ΙΙΙ. Ουσίες που παράγονται από μικροοργανισμούς : πχ Spinosad
ΙV. Ουσίες που πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο σε παγίδες ή/και σε εξατμιστήρες : Όξινο φωσφορικό αμμώνιο , Φερομόνες & Πυρεθρινοειδή (μόνο δ-μεθρίνη και λ-κυαλοθρίνη - μόνο κατά του δάκου και της μύγας της Μεσογείου.)
με τις παγίδες ή/και τους εξατμιστήρες πρέπει να αποφεύγεται η διάχυση των ουσιών στο περιβάλλον, καθώς επίσης και η επαφή των ουσιών με τα καλλιεργούμενα φυτά.
οι παγίδες πρέπει να συλλέγονται μετά από τη χρήση τους, να απομακρύνονται και να καταστρέφονται με ασφαλή τρόπο ή να πλένονται και να επαναχρησιμοποιούνται (αν πρόκειται για μόνιμες παγίδες).
V. Παρασκευάσματα επιφανειακής εφαρμογής μεταξύ των καλλιεργούμενων φυτών : Φωσφορικός σίδηρος για την αντιμετώπιση των σαλιγκαριών.
VI. Λοιπές ουσίες παραδοσιακής χρήσης στο βιολογικό τρόπο γεωργικής παραγωγής:
Χαλκός με διάφορες μορφές (υδροξειδίο του χαλκού, οξυχλωριούχος χαλκός, όξινος θειϊκός χαλκός, οξειδίου του χαλκού, οκτανικός χαλκός, βορδιγάλειος και βουργούνδιος πολτός )
Αιθυλένιο ,
Άλατα λιπαρών οξέων με κάλιο (μαλακό σαπούνι),
Αργιλοκάλιο (θειικό αργίλιο) (καλινίτης) ,
Θειική άσβεστος (πολυθειούχο ασβέστιο),
Παραφινέλαιο & Ορυκτέλαια
Υπερμαγγανικό κάλιο ,
Άμμος χαλαζία ,
Θείο
VIΙ. Άλλες ουσίες όπως τα Υδροξείδιο του ασβεστίου & Όξινο ανθρακικό κάλιο
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα φυτοπροστατευτικά σκευάσματα προκειμένου να χρησιμοποιηθούν από κάποιον επαγγελματία βιοκαλλιεργητή ή από έναν ερασιτέχνη, θα πρέπει να έχουν άδεια κυκλοφορίας και έγκριση στην Ελλάδα για τη συγκεκριμένη καλλιέργεια και για το συγκεκριμένο εχθρό ή ασθένεια και η ανάγκη της εφαρμογής τους να αναγνωρίζεται από το φορέα ελέγχου. Επίσης θα πρέπει επίσης να τηρούνται όλοι οι εθνικοί και κοινοτικοί κανόνες που έχουν θεσπιστεί και αφορούν την ασφάλεια του παραγωγού, του καταναλωτή και του περιβάλλοντος (προστασία υδάτων και εδάφους, ασφάλεια χρήστη, προστασία ωφέλιμων, διαχείριση άδειων συσκευασιών κ.α.).
Διαχείριση Ανεπιθύμητης βλάστησης (Ζιζάνια ή Αγριόχορτα): Ο κύριος στόχος της διαχείρισης της αυτοφυούς βλάστησης στην καλλιέργεια κηπευτικών ειδών είναι να μη λειτουργεί ανταγωνιστικά με την καλλιέργεια. Ο παραγωγός θα πρέπει να συμβιώνει με τα αγριόχορτα, να κατανοεί γιατί και πώς φυτρώνουν και πώς οι καλλιεργητικές τεχνικές τα επηρεάζουν καθώς και να εκτιμήσει τα πλεονεκτήματά τους.
Η διαχείριση της αυτοφυούς βλάστησης περιλαμβάνει προληπτικά/καλλιεργητικά μέτρα και όταν αυτά δεν φέρουν ικανοποιητικά αποτελέσματα προβαίνει σε μέτρα αντιμετώπισης.
Προληπτικά μέτρα
- Σχεδιασμός κατάλληλου προγράμματος αμειψισποράς
- Εδαφοκάλυψη με φυτά,
- Χλωρή λίπανση
- Πρόληψη διασποράς σπόρων (μέσω χορτοκοπής, βοτανίσματος, μηχανικής καλλιέργειας)
- Επιλογή τους είδους άρδευσης
Συστήνεται το σύστημα της στάγδην άρδευσης. Με αυτόν τον τρόπο περιορίζεται η ανάπτυξη της ανεπιθύμητης βλάστησης σε μικρότερο και εντοπισμένο χώρο που απαιτεί λιγότερο χρόνο, κόπο και έξοδα για την αντιμετώπισή της με μηχανικά ή χημικά μέσα. Επιπλέον, αποφεύγεται η διαβροχή του φυλλώματος των φυτών και μειώνονται οι πιθανότητες ανάπτυξης κάποιου παθογόνου μύκητα ή βακτηρίου.
Μέτρα Αντιμετώπισης Ανεπιθύμητης βλάστησης
- Ψευτοσπορά
- Μηχανική καλλιέργεια, χορτοκοπή, βοτανίσματα, σκαλίσματα.
- Θερμική αντιμετώπιση
- Ηλιοθέρμανση ή ηλιοαπολύμανση
- Ψεκασμός με εγκεκριμένα για την κερασοτομάτα ζιζανιοκτόνα (μέθοδος μη επιτρεπόμενη στη βιολογική γεωργία).