Τι είναι η πρόπολη;
Όπως ορίζει και το όνομά της, η λέξη πρόπολη προέρχεται από τα συνθετικά “προ” και “πόλις”, αποτελεί δηλαδή την ασπίδα προστασίας της κυψέλης ενάντια σε εξωτερικούς εχθρούς.
Είναι το δομικό υλικό της κυψέλης, το οποίο χρησιμοποιείται για την προστασία και την απολύμανσή της, καθώς επίσης και για να σφραγίσει τις διάφορες ρωγμές. Παράλληλα παρέχει αντιμικροβιακή δράση και δεν επιτρέπει την ανάπτυξη μικροβίων μέσα στην κυψέλη.
Οι μέλισσες παράγουν την πρόπολη από τις φυτικές ρητίνες που εκκρίνονται από ορισμένα δέντρα. Ανάμεσα στα πιο κοινά φυτά που χρησιμεύουν στην παραγωγή της ανήκουν η λεύκα, η σημύδα, η ιτιά, η βελανιδιά, η οξιά, η ιπποκαστανιά και διάφορα κωνοφόρα δέντρα.
Σύσταση και είδη της πρόπολης
Ένα από τα κύρια ζητήματα που αφορούν την πρόπολη και την τελική χρήση της ως θεραπευτικό προϊόν, είναι η σημαντική μεταβλητότητα της χημικής της σύστασης, γεγονός που της προσδίδει ανά περίσταση διαφορετικές ευεργετικές ιδιότητες. [1][2][4][9]
Σημαντικό ρόλο στη χημική σύσταση της πρόπολης διαδραματίζει η γεωγραφική θέση, η εποχή του χρόνου, η γενετική των μελισσών, καθώς και το είδος του φυτού. Τα προϊόντα που προκύπτουν έχουν, κατά συνέπεια, διαφορετικές ιδιότητες αλλά και διαφορετικό χρώμα (καφέ-κίτρινη, πράσινη & κόκκινη πρόπολη). [2][4]
Η πρόπολη έχει ταξινομηθεί σε διαφορετικούς τύπους με βάση τη γεωγραφική και τη φυτική της προέλευση. Η πράσινη πρόπολη της Νέας Ζηλανδίας και της Βραζιλίας είναι τα δύο κύρια είδη που έχουν μελετηθεί εκτενώς τα τελευταία χρόνια. [2]
Η περιεκτικότητα σε πολυφαινόλες χρησιμοποιείται συχνά ως κριτήριο για την αξιολόγηση της ποιότητας της πρόπολης. Οι κύριες πολυφαινόλες που περιέχονται είναι τα φλαβονοειδή, τα φαινολικά οξέα, οι εστέρες φαινολικών οξέων και οι φαινολικές αλδεΰδες & κετόνες. [2]
Παρά τις αρκετές διαφορές στη χημική σύσταση της πρόπολης που συλλέγεται ανά τον κόσμο, όλες παρουσιάζουν αντιοξειδωτική και αντιμικροβιακή δράση. [4][5][6]
Ιδιότητες & οφέλη της πρόπολης
Η πρόπολη μελετάται εκτενώς τις τελευταίες δεκαετίες και οι ευεργετικές της ιδιότητες συνδέονται με όλο και περισσότερες παθολογικές καταστάσεις. [3]
Πολλαπλές μελέτες έχουν επιβεβαιώσει τις αντιφλεγμονώδεις, αντιοξειδωτικές, αντιμικροβιακές και επουλωτικές της ιδιότητες, ενώ τα πεδία χρήσης διευρύνονται διαρκώς. [3]
Από την αρχαιότητα ακόμη, τα προϊόντα των μελισσών χρησιμοποιούνταν σε πλήθος περιστάσεων, λόγω των ευεργετικών τους ιδιοτήτων. Αναφορές στην επουλωτική και αντιμικροβιακή δράση της πρόπολης έχουν γίνει ήδη από την αρχαία Ελλάδα και την Αίγυπτο. [3]
Η παραδοσιακή χρήση της πρόπολης από τους διάφορους πληθυσμούς ανά την υφήλιο, προσφέρει ουσιαστική υποστήριξη στη θεραπευτική της αξία. [2]
Σήμερα η πρόπολη διατίθεται σε πλήθος μορφών, όπως είναι οι κάψουλες, οι παστίλιες για το λαιμό και το βάμμα πρόπολης, σε στοματικά διαλύματα & οδοντόπαστες, ως συστατικό σε καλλυντικά προϊόντα αλλά και σε διάφορα είδη διατροφής. [3]
Η ευρεία εφαρμογή της πρόπολης στην καθημερινότητα οφείλεται στις ποικίλες δράσεις με τις οποίες έχει συνδεθεί, οι βασικότερες εκ των οποίων αναφέρονται παρακάτω: [1][2][3][5][7][9] αντιβακτηριακές-αντιμυκητιακές-αντιικές
αντιοξειδωτικές
αντιφλεγμονώδεις
επουλωτικές
αναλγητικές
ανοσοτροποποιητικές
νευροπροστατευτικές
ηπατοπροστατευτικές
Ανοσοποιητικό Σύστημα
Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, φαίνεται πως η πρόπολη ή/και τα συστατικά της (μόνα τους ή συνδυαστικά) είναι πολύ πιθανό να συμμετέχουν στη λειτουργία της ανοσολογικής απόκρισης και να οδηγούν σε ανοσοτροποποίηση. [5][7]
Η πρόπολη χρησιμοποιείται συχνά για την πρόληψη & αντιμετώπιση παθολογικών καταστάσεων, ιδιαίτερα του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος (π.χ. φαρυγγίτιδα, πονόλαιμος), καθώς θεωρείται πως τονώνει το ανοσοποιητικό και καταπραΰνει από τα συμπτώματα. [5]
Συνδυάζεται, μάλιστα, άριστα με τη βιταμίνη C, τη γύρη και το βασιλικό πολτό, συστατικά με τα οποία ανευρίσκεται συνδυαστικά σε διάφορα διατροφικά συμπληρώματα για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος, ιδιαίτερα κατά την περίοδο του χειμώνα.
Αντιμικροβιακή Δράση
Η πρόπολη είναι ιδιαιτέρως γνωστή για την αντιμικροβιακή της δράση. Έχει φανεί ότι δρα τόσο κατά των Gram-θετικών όσο και κατά των Gram-αρνητικών βακτηρίων, όπως επίσης και σε αερόβια & αναερόβια βακτήρια. [9]
Όλοι οι τύποι πρόπολης, ανεξαρτήτως της προέλευσης και, κατά συνέπεια, των ενώσεων που περιέχουν, διαθέτουν έντονη αντιμικροβιακή δράση, υποδεικνύοντας πως το σύνολο των ενώσεων της πρόπολης έχει πάντοτε ως κοινό χαρακτηριστικό την ισχυρή δράση κατά των βακτηρίων, μυκήτων, πρωτόζωων αλλά και ιών. [5][9]
Στοματική Υγεία
Η πρόπολη χρησιμοποιείται με διάφορες μορφές για την ενίσχυση της στοματικής υγείας, κυρίως μέσω της αντιμικροβιακής της δράσης. Τα τελευταία χρόνια έχει μελετηθεί ιδιαίτερα η ευεργετική της επίδραση σε περιπτώσεις περιοδοντικής νόσου. [8]
Περιοδοντική Νόσος
Η περιοδοντική νόσος αφορά σημαντικό ποσοστό των ενηλίκων και, σύμφωνα με έρευνες, είναι πιθανό να αποτελεί την πιο κοινή χρόνια λοίμωξη στον ενήλικο πληθυσμό. [8]
Σύμφωνα με μία ανασκόπηση που δημοσιεύτηκε το 2021, φαίνεται πως η περιοδοντική νόσος σχετίζεται σημαντικά με το οξειδωτικό στρες καθώς και με πλήθος παθολογικών καταστάσεων. [8]
Υπάρχουν στοιχεία που υποδηλώνουν πως οι περισσότερες μορφές περιοδοντικής νόσου οφείλονται στην υπερανάπτυξη στην οδοντική πλάκα συγκεκριμένων – κυρίως αναερόβιων – βακτηριακών ειδών (π.χ. Porphyromonas gingivalis, Bacteroides forsythus, Treponema denticola) και πιστεύεται πως η πρόπολη είναι ικανή να προστατέψει και να συμβάλλει στην αντιμετώπιση του προβλήματος. [8]
Θεωρείται, λοιπόν, πως η πρόπολη αποτελεί μία ασφαλή επιλογή που μπορεί να δράσει υποστηρικτικά στην αγωγή της περιοδοντικής νόσου ή και να αποτελέσει, δυνητικά, εναλλακτική επιλογή θεραπείας. [8]
Στοματική Υγιεινή
Όπως προαναφέρθηκε, η ισχυρή αντιμικροβιακή δράση της πρόπολης έχει οδηγήσει στην ευρεία χρήση της – με διάφορους τρόπους – στη διατήρηση της στοματικής υγιεινής. [2][8]
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η χρήση οδοντόπαστας με πράσινη πρόπολη που φαίνεται να βοηθά στην αντιμετώπιση της ουλίτιδας που οφείλεται σε οδοντική πλάκα. Επιπλέον, τα προϊόντα πρόπολης σε μορφή στοματικού σπρέι χρησιμοποιούνται από πολλά άτομα για τη μείωση της φλεγμονής στο βλεννογόνο και για την πρόληψη ή ταχύτερη απομάκρυνση των αφθών.
Επιχείλιος Έρπης
Σύμφωνα με μελέτες, η πρόπολη αναστέλλει τον πολλαπλασιασμό του ιού που προκαλεί τον επιχείλιο έρπη και συμβάλλει στην καλύτερη διαχείρισή του, εφόσον έχει ήδη αναπτυχθεί. Δημιουργεί ένα στρώμα προστασίας στα χείλη και μειώνει τον πόνο & το χρόνο επούλωσης.
Υγεία του δέρματος
Η πρόπολη χρησιμοποιείται εδώ και αιώνες τόσο ως μέσο απολύμανσης του δέρματος όσο και απευθείας πάνω σε πληγές, για τις επουλωτικές της ιδιότητες. [5]
Φαίνεται να διεγείρει την ανάπτυξη του δερματικού ιστού, ενώ συμβάλλει και στην παραγωγή κολλαγόνου. Παράλληλα, ο συνδυασμός των αντιοξειδωτικών, αντιφλεγμονωδών και αντιμικροβιακών της ιδιοτήτων, προστατεύει ενεργά την επιδερμίδα και την καθιστά κατάλληλη για χρήση στην προστασία από την ακμή, την πρόωρη γήρανση και τις βλαβερές επιδράσεις της ηλιακής ακτινοβολίας. [5]
Παρότι κυκλοφορούν διάφορα καλλυντικά προϊόντα με πρόπολη, όπως κρέμες, για αντιγήρανση & καταπράυνση, η περισσότερο αποδεδειγμένη ωφέλιμη δράση της στο δέρμα αφορά το ρόλο της στην επούλωση πληγών. [5]
Ακμή
Όπως προαναφέρθηκε, η πρόπολη έχει την ιδιότητα να αναστέλλει τον πολλαπλασιασμό διάφορων αναερόβιων βακτηρίων, συμπεριλαμβανομένων και βακτηρίων του είδους Propionibacterium. Συγκεκριμένα, φαίνεται να αναστέλλει τον πολλαπλασιασμό του Propionibacterium acnes που αποτελεί το πιο κοινό αίτιο ακμής και δερματικής φλεγμονής. [5]
Σε έρευνα, μάλιστα, όπου εφαρμόστηκε τοπικά αιθανολικό εκχύλισμα πρόπολης σε άτομα με ακμή, παρατηρήθηκε σημαντική αντιβακτηριακή δράση σε θετικά κατά Gram αερόβια & αναερόβια βακτήρια (π.χ. Staphylococcus epidermidis, Propionibacterium acnes).
Μεταβολικές Νόσοι
Ανασκόπηση που δημοσιεύτηκε το 2021 και μελέτησε το πιθανό όφελος από τη λήψη πρόπολης στην πρόληψη & αντιμετώπιση μεταβολικών ασθενειών (π.χ. σακχαρώδης διαβήτης, δυσλιπιδαιμία, παχυσαρκία), έδειξε μία σειρά από ευνοϊκές επιδράσεις σε όλες τις παραπάνω καταστάσεις. [3]
Λόγω αυτού, θεωρείται φρόνιμο να πραγματοποιηθεί περαιτέρω έρευνα για να διαπιστωθεί η ακριβής σχέση μεταξύ της πρόπολης και των μεταβολικών νόσων και να διερευνηθεί το πιθανό όφελος από τη λήψη πρόπολης στην πρόληψη εμφάνισης μεταβολικών νοσημάτων, αλλά και στην καλύτερη διαχείρισή τους. [3]
Καρδιαγγειακή Λειτουργία
Οι ευεργετικές επιδράσεις της πρόπολης στο καρδιαγγειακό σύστημα έχουν μελετηθεί ευρέως, αν και οι μηχανισμοί δράσης της δεν είναι ακόμα απόλυτα ξεκάθαροι. [5]
Θεωρείται πως το όφελος που προσδίδει οφείλεται, κατά βάση, στην αντιοξειδωτική της δράση και στα μεμονωμένα πολύτιμα συστατικά της. Σύμφωνα με επιδημιολογικές μελέτες, μια διατροφή πλούσια σε φλαβονοειδή σχετίζεται θετικά με τη μακροζωία και τη μειωμένη συχνότητα εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων, ενώ το οξειδωτικό στρες φαίνεται να συμβάλλει στην εμφάνιση καρδιαγγειακών νόσων. [5]
Γαστρεντερικό Σύστημα
Οι πολυφαινόλες που περιέχονται στην πρόπολη φαίνεται να υποστηρίζουν τη μικροχλωρίδα του εντέρου, αναστέλλοντας την ανάπτυξη παθογόνων βακτηρίων και καταστέλλοντας την προσκόλλησή τους στα εντερικά κύτταρα. [5]
Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, είναι πιθανό η χρήση της πρόπολης να συμβάλλει θετικά σε καταστάσεις όπως η φλεγμονώδης και η ελκώδης κολίτιδα. Η σχετική έρευνα, ωστόσο, βρίσκεται ακόμη σε αρχικό στάδιο. [5]
Νευροπροστασία
Πλήθος μελετών έχουν ασχοληθεί με τη νευροπροστατευτική δράση της πρόπολης. Έχει φανεί ωφέλιμη τόσο σε νευροεκφυλιστικές παθήσεις (π.χ. νόσος Πάρκινσον, νόσος Αλτσχάιμερ) όσο και σε καταστάσεις όπως η επιληψία. [5]
Τα αίτια νευρολογικής δυσλειτουργίας σε παθολογικές καταστάσεις όπως οι παραπάνω, θεωρείται ότι συνδέονται με το αυξημένο οξειδωτικό στρες στον οργανισμό, την πρόκληση φλεγμονώδους σηματοδότησης και τις καθυστερημένες ανοσολογικές αποκρίσεις. Η πρόπολη, χάρη στις αντιοξειδωτικές, αντιφλεγμονώδεις και ανοσοτροποποιητικές τις ιδιότητες φαίνεται να συμβάλλει, λοιπόν, στη νευροπροστασία. [5]
Η πρόπολη φαίνεται να δρα, επίσης, κατά της βλάβης του αμφιβληστροειδούς. Η χρήση της πρόπολης ως προληπτική αγωγή για διάφορες οφθαλμικές παθήσεις, όπως η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας και η μυωπία, χρήζει περαιτέρω διερεύνησης καθώς θα ήταν μεγάλης σημασίας. [5]
Κτηνιατρική Χρήση
Πολλές από τις μορφές με τις οποίες διατίθεται στον άνθρωπο η πρόπολη για τα διάφορα οφέλη της, είναι κατάλληλες και για χρήση στα ζώα. [1]
Οι νεότερες έρευνες, μάλιστα, υποστηρίζουν πως τα οφέλη από την κτηνιατρική χρήση της πρόπολης πιθανόν να είναι πολλά και γι’ αυτό θα ήταν καλό να γίνει περαιτέρω έρευνα αναφορικά με τα προϊόντα που θα ήταν χρήσιμο να κυκλοφορήσουν και να συμβάλλουν στη βελτίωση της υγείας των ζώων. [1]
Ασφάλεια
Η πλειοψηφία των χημικών συστατικών της πρόπολης θεωρούνται αβλαβή και καλά ανεκτά από τον ανθρώπινο οργανισμό, εφόσον οι δόσεις δεν είναι εξαιρετικά υψηλές. Συγκεκριμένα, θεωρείται πως η από του στόματος λήψη 70 mg ανά ημέρα είναι απόλυτα ασφαλής, ενώ η υπέρβαση της δόσης των 15 g ημερησίως μπορεί να προκαλέσει ανεπιθύμητες ενέργειες. [3][5]
Οι βασικότερες ενώσεις της πρόπολης συγκαταλέγονται στην κατηγορία των πολυφαινολών (π.χ. φλαβονοειδή, φαινολικά οξέα, εστέρες φαινολικών οξέων). Με εξαίρεση τον φαιναιθυλεστέρα του καφεϊκού οξέος (CAPE), όλες οι άλλες πολυφαινόλες διαθέτουν χαμηλή τοξικότητα. Ωστόσο, για πολλά από τα μεμονωμένα περιεχόμενα συστατικά της πρόπολης δεν έχει πραγματοποιηθεί έρευνα αναφορικά με την ασφάλεια και τη δυνητική τοξικότητα. [3]
Παρενέργειες
Αν και θεωρείται γενικά ασφαλής και καλά ανεκτή, συχνά η λήψη πρόπολης από του στόματος ή τοπικά στην επιδερμίδα (π.χ. στο δέρμα, στο λαιμό), μπορεί να οδηγήσει σε μέτριας σοβαρότητας & έντασης ανεπιθύμητες αντιδράσεις. [3]
Ως άμεσο αποτέλεσμα από την τοπική εφαρμογή καλλυντικών σκευασμάτων πρόπολης, μπορεί να παρατηρηθεί δερματίτιδα, κνίδωση, οίδημα και ελκώδης ουλίτιδα, ιδιαίτερα σε άτομα με ατοπική προδιάθεση. Έχει φανεί, μάλιστα, ότι περίπου το 1-7% των ατόμων με δερματίτιδα είναι ευαίσθητοι στην πρόπολη. [3]
Παρότι οι παρενέργειες της πρόπολης είναι συνήθως ήπιες έως μέτριες, έχουν παρατηρηθεί κατά καιρούς περιπτώσεις ατόμων που αντιμετώπισαν σημαντική δυσφορία και έπαθαν μέχρι και αναφυλακτικό σοκ. [3]
Αντενδείξεις
Η λήψη πρόπολης δε συστήνεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού, ενώ αντενδείκνυται – όπως είναι φυσικό – σε άτομα με αλλεργία στις μέλισσες & στα μελισσοκομικά προϊόντα. Συστήνεται, επιπλέον, να λαμβάνεται με ιδιαίτερη επιφύλαξη από άτομα με ατοπική προδιάθεση.
Η χρήση σε παιδιά θεωρείται γενικά ασφαλής και ωφέλιμη, είτε πρόκειται για εσωτερική λήψη είτε για εξωτερική, υπό την προϋπόθεση πάντα ότι δεν ισχύει κάποια από τις παραπάνω αντενδείξεις. [3]
Εφόσον κάνετε την έρευνα σας, σας προτείνουμε να δείτε και το παρακάτω: (alert-success)
Πηγές
- Propolis: types, composition, biological activities, and veterinary product patent prospecting
- Experimental Evidence for Therapeutic Potentials of Propolis
- Potential Role of Propolis in the Prevention and Treatment of Metabolic Diseases
- Propolis in Metabolic Syndrome and Its Associated Chronic Diseases: A Narrative Review
- Evidence on the Health Benefits of Supplemental Propolis
- The use of propolis as a functional food ingredient: A review
- Immune-boosting agent: Immunomodulation potentials of propolis
- Effectiveness of Propolis in the Treatment of Periodontal Disease: Updated Systematic Review with Meta-Analysis
- Antibacterial Properties of Propolis