Τι είναι τα προβιοτικά και πώς αυτά χαρακτηρίζονται;
Η κατανάλωση τροφών που έχουν υποστεί ζύμωση, καθώς και οι καλλιέργειες μικροοργανισμών είναι διαδεδομένες από αρχαιοτάτων χρόνων.
Οι ευεργετικές δράσεις αυτών ξεκινώντας από εμπειρικές παρατηρήσεις, έφτασαν στην επιστημονική τεκμηρίωση. Περαιτέρω έρευνες βέβαια απαιτούνται σχετικά με το συγκεκριμένο θέμα. Σκοπός είναι να εξακριβωθεί πλήρως ο μηχανισμός δράσης των προβιοτικών, καθώς και η χρήση μη ζωντανών προβιοτικών μικροοργανισμών σε συνδυασμό με ζωντανά βακτήρια.
Μέσω μελλοντικών ερευνών, αναμένουμε την ανακάλυψη και άλλων παραγόντων, οι οποίοι σε συνεργασία με τα προβιοτικά θα συμβάλλουν στην περαιτέρω ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος του ανθρώπινου οργανισμού.
Κριτήρια επιλογής μικροοργανισμών ως προβιοτικά
Μία σειρά προϋποθέσεων υπάρχει, ώστε να μπορέσει να χαρακτηριστεί κάποιο βακτήριο ως προβιοτικό. Η πιο σημαντική είναι το βακτήριο αυτό να έχει μία ευεργετική επίδραση στην υγεία του ανθρώπου.
Γενικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο μικροοργανισμός δεν θα πρέπει να είναι παθογόνος ή τοξικός. Θα πρέπει επίσης να είναι της ίδιας προέλευσης με την χλωρίδα του ξενιστή-ανθρώπου. Τα προβιοτικά βακτήρια θα πρέπει να μπορούν να: καλλιεργούνται σε μεγάλη κλίμακα
επιζήσουν κατά την αποθήκευσή τους και μέχρι την χορήγησή τους
Στην περίπτωση που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή προϊόντων ζύμωσης τα προβιοτικά θα πρέπει να συμβάλλουν στην διαμόρφωση των οργανοληπτικών ιδιοτήτων των προϊόντων αυτών. Όλα τα προβιοτικά που κυκλοφορούν στο εμπόριο πρέπει να είναι καταχωρημένα σε μία διεθνώς αναγνωρισμένη συλλογή μικροοργανισμών. Με αυτόν τον τρόπο είναι εφικτός κάθε στιγμή ο έλεγχος της ταυτότητας και των ιδιοτήτων τους.
Τέλος, οι ιδιότητες των προβιοτικών θα πρέπει να παραμένουν σταθερές τόσο κατά την διαδικασία παραγωγής του τροφίμου ή του σκευάσματος, όσο και κατά την συντήρηση του.
Προβιοτικά και ο μηχανισμός δράσης τους
Ο τρόπος δράσης των προβιοτικών απέναντι στην υγεία του ανθρώπινου οργανισμού, σχετίζεται με την ρύθμιση της εντερικής χλωρίδας.
Ωστόσο, οι μηχανισμοί που διέπουν τις ευεργετικές επιδράσεις των προβιοτικών είναι σε μεγάλο βαθμό άγνωστοι. Είναι πιθανό όμως να είναι πολυπαραγοντικοί. Ορισμένες από τις ανταγωνιστικές επιδράσεις των προβιοτικών έναντι διάφορων παθογόνων μικροοργανισμών περιλαμβάνουν τους ακόλουθους μηχανισμούς: έκκριση αντιμικροβιακών ουσιών
ανταγωνιστική προσκόλληση στον βλεννογόνο και το επιθήλιο
ενίσχυση του επιθηλιακού φραγμού του εντέρου
ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος
Τα επίπεδα των λιγότερο επιθυμητών βακτηρίων, καθώς και διάφορων επιβλαβών (coliforms, clostridia) βακτηρίων μειώνονται λόγω του ανταγωνισμού τους για διατροφικά στοιχεία, καθώς και για σημεία προσκόλλησης στον εντερικό βλενογόννο. Η εντερική χλωρίδα λοιπόν αποτελεί ένα σημαντικό τμήμα του αμυντικού μηχανισμού του εντέρου.
Σε περιπτώσεις φλεγμονής του εντέρου οι αλληλοεπιδράσεις ξενιστή-μικροοργανισμών διαταράσσονται και η φλεγμονή συνοδεύεται από διατάραξη της εντερικής χλωρίδας. Ο μηχανισμός δράσης των προβιοτικών στηρίζεται στην:
Αποκατάσταση της μικροοικολογίας του εντέρου
Αρχικά, τα προβιοτικά χρησιμοποιούν διάφορους μηχανισμούς όπως δημιουργία εχθρικής μικροοικολογίας, εξάλειψη των διαθέσιμων θέσεων βακτηριακών υποδοχέων, παραγωγή και έκκριση αντιμικροβιακών ουσιών και εξάντληση βασικών θρεπτικών συστατικών ώστε να τον αποκλείσουν ή να μειώσουν την ανάπτυξη ενός βλαβερού για τον ανθρώπινο οργανισμό βακτηρίου.
Βελτίωση της αμυντικής λειτουργίας
Ο εντερικός φραγμός είναι ένας σημαντικός μηχανισμός άμυνας που χρησιμοποιείται για τη διατήρηση της ακεραιότητας του επιθηλίου και την προστασία του οργανισμού από το περιβάλλον.
Ουσιαστικά, τα προβιοτικά συμβάλλουν στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος μέσω της αύξησης της ολικής εκκριτικής ανοσοσφαιρίνης Α (IgA) στον ορό για την ενίσχυση της χημικής ανοσοαπόκρισης και την αναστολή της προσκόλλησης των παθογόνων στον εντερικό βλεννογόνο.
Εξάλειψη της φλεγμονώδους απόκρισης
Μελέτες δείχνουν ότι τα προβιοτικά μπορούν να έχουν καθοριστική επίδραση στη ρύθμιση των ανοσολογικών και φλεγμονωδών μηχανισμών. Ωστόσο, οι ακριβείς μηχανισμοί δεν έχουν ακόμη σαφώς καθοριστεί.
Για όλους τους παραπάνω λόγους, τα προβιοτικά εμπεριέχονται σε όλο και περισσότερα τρόφιμα, αλλά και σε συμπληρώματα διατροφής. Σίγουρα, η σαφής κατανόηση των μηχανισμών δράσης τους θα επιτρέψει την κατάλληλη επιλογή προβιοτικών στελεχών για συγκεκριμένες εφαρμογές και ενδέχεται να αποκαλύψει νέες προβιοτικές λειτουργίες.